1- شباهت به پدر 

فاطمه حقیقت پدر و انعکاس نور او بود که در جسم فاطمه متجلى گشت. عایشه مى گوید: زمانى همه همسران رسول خدا(صلی الله علیه و آله) برگرد وجودش جمع بودند در این هنگام فاطمه که مانند پیامبر گام برمى داشت، وارد شد با ورود او همه دیدند که پدر با محبت تمام به وى خوش آمد گفت و او را در کنار خود نشاند. (2) 

و باز عایشه نقل مى کند: هیچ زنى را از جهت حرکات و نشست و برخاست و رفتار مانند زهرا(سلام الله علیها) نسبت به پیامبر(صلی الله علیه و آله) ندیدم. (3) 

بى شک تحمل و بردبارى فاطمه(سلام الله علیها) در برابر مشکلات مختلف ناشى از اخلاق پدرگونه او بود. 

2- مبارز خردسال 

براى رهروان راه استقامت و صاحبان روحهاى بزرگ، ایام طفولیت و بزرگى یکسان است. 

در شرایط سخت اقتصادى، سیاسى و نظامى سرزمین مکه و دوران قبل از هجرت هرگاه پیامبر، خسته و رنجور از زخم زبان و شمشیر و سنگ به خانه مى آمد دستهاى کوچک زهرا بود که آرامش را به پدر باز مى گرداند و به یارى او مى شتافت. 

آن روز پیامبر خدا(صلی الله علیه و آله) در مسجدالحرام و در کنار کعبه مشغول نماز بود ابوجهل با عده اى دیگر در گوشه اى به هرزه گرى سرگرم بودند، تا چشمش به پیامبر(صلی الله علیه و آله) افتاد رو به آنان کرد و گفت: کدام یک از شما حاضر است برود بچه دان شترى را که دیروز در این نزدیکى قربانى شده بیاورد و در حالى که محمد(صلی الله علیه و آله) در سجده است آن را بر روى شانه اش قرار دهد. بدبخت ترین آنها گفت: من این کار را انجام مى دهم. او در حالى که پیامبر در برابر عظمت خدا سر بر سجده داشت آن را بر روى شانه مبارک پیامبر(صلی الله علیه و آله) انداخت. ابوجهل و همدستانش که این منظره را دیدند شروع به تمسخر پیامبر کردند. 

ابن مسعود، از اصحاب بزرگ رسول خدا، مى گوید: من در این وقت در مسجدالحرام بودم و این منظره را مى دیدم اما جرات نداشتم جلو بروم و آن بچه دان شتر را از روى شانه مبارک پیامبر(صلی الله علیه و آله) بردارم از این جهت در گوشه اى منتظر ماندم تا ببینم جریان به کجا ختم مى شود؟ 

پیامبر همچنان در سجده بود! تا اینکه کسى جریان را به اطلاع فاطمه(سلام الله علیها) رساند. او وارد مسجدالحرام شد و در حالى که از شنیدن این خبر بسیار نگران شده بود جلو آمد و بچه دان شتر را از شانه آن حضرت برداشت و سپس رو به عاملان این اهانت کرد و با زبان رسا آنان را مورد ملامت و سرزنش قرار داد! 

رسم پیامبر بر این بود که در هنگام نفرین یا دعا، سه مرتبه جمله را بیان مى فرمود در این مورد نیز پس از سلام نماز، سه مرتبه با صداى بلند فرمود: اللهم علیک بقریش، خدایا این قریشیان را نابود کن! 

به مجرد اینکه صداى حضرت به گوش ناشنواى آنان (ابوجهل و همدستانش) رسید مجلس بزمشان به مجلس دلهره و اضطراب مبدل شد. 

ابن مسعود مى گوید: پیامبر(صلی الله علیه و آله) هفت نفر را به نام، نفرین کرد و همگى آنان در روز جنگ بدر به هلاکت رسیدند و بدنهاى آلوده آنان در چاه بدر انداخته شد. (4) 

آرى، در شرایطى که مردان دلاور و بزرگ مانند ابن مسعود، جمع کننده قرآن، جرات دفاع از پیامبر(صلی الله علیه و آله) را نداشتند، این دختر شجاع و خردسال رسول الله(صلی الله علیه و آله) بود که به حمایت پدر مظلوم خود برخاست. 

3- در میدان نبرد 

او تنها اهل عبادت و نشستن در منزل نبود. در میدان نبرد نیز شرکت مى کرد و به یارى پدر مى شتافت. 

مردى از سهل بن سعد (از اصحاب رسول خدا(صلی الله علیه و آله)سؤال کرد: در جنگ احد چه جراحتهایى بر بدن پیامبر(صلی الله علیه و آله) وارد شد؟ جواب داد: آن روز، رخسار مبارکش آسیب دیده دندان و کلاهخود حضرت شکست. در آن روز فاطمه(سلام الله علیها) دختر پیامبر(صلی الله علیه و آله) خونها را از سر و صورت آن حضرت مى شست و على بن ابیطالب(علیه السلام) با سپر آب مى آورد. ولى هنگامى که مشاهده کرد ریختن آب باعث خون ریزى بیشتر مى گردد قطعه حصیرى را سوزاند و خاکستر آن را به روى زخم قرار داد تا خون بند آمد. (5) 

4- اولین دیدار، آخرین وداع 

همه عالمان حدیث اهل سنت و شیعه نقل کرده اند دورى از فاطمه(سلام الله علیها) بر پیامبر(صلی الله علیه و آله) بسیار سخت بود. ابن داود از ثوبان، آزاد شده رسول خدا(صلی الله علیه و آله)، چنین نقل مى کند: پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) هرگاه عازم سفر مى شد، آخرین کسى را که وداع مى کرد فاطمه بود و در مراجعت از سفر اولین شخصى را که به دیدارش مى شتافت، فاطمه اطهر(سلام الله علیها) بود. (6) 

5- برترین زنان 

سیده زنى است که برتر از دیگران باشد. ملاکهاى فضیلت معیارهاى مادى و زودگذر نیست که این مرام کم خردان است، بلکه معیار برترى در نظام ارزشى اسلام فضایل خاص معنوى است که از این رو در فاطمه سیده نساء معرفى شده است. 

عایشه مى گوید: روزى صدیقه طاهره نزد پیامبر(صلی الله علیه و آله) آمد در حالى که حکت او شباهت زیادى به راه رفتن پیامبر(صلی الله علیه و آله) داشت. رسول خدا تا چشمش به جمال فاطمه افتاد، فرمود: آفرین بر تو دخترم. آنگاه او را کنارش، راست یا چپش، نشاند. بعد از مدتى سخنى آرام در گوش او گفت: زهرا(سلام الله علیها) از شنیدن این سخن گریان شد. 

از فاطمه سؤال کردم: چرا گریه مى کنى؟ 

قبل از جواب فاطمه(سلام الله علیها)، بار دیگر پیامبر سخنى آهسته با دختر خود گفت و زهرا(سلام الله علیها) از این خبر خوشحال شد و خندید. 

من گفتم: تا امروز چنین خوشحالى همراه با غم ندیدم. سبب این دو را از ایشان جویا شدم. فاطمه(سلام الله علیها) در جواب فرمود: من راز پدر را افشاء نمى کنم. 

این راز همچنان پوشیده ماند تا زمانى که پیامبر خدا(صلی الله علیه و آله) رحلت فرمود، آن گاه بار دیگر سؤال را با ایشان مطرح کردم، فاطمه(سلام الله علیها) در پاسخ فرمود: در آن روز پیامبر به من فرمود: 

جبرئیل در هر سال یک بار قرآن را بر من عرضه مى کرد و امسال دو بار. من از این امر متوجه شدم که زمان رحلتم فرا رسیده است و تو از خاندان من نخستین کسى هستى که به من ملحق مى شوى. از این سخن پیامبر(صلی الله علیه و آله) ناراحت شدم. سپس فرمود: آیا خوشحال نمى شوى که به تو خبر دهم: برترین زنان بهشت یا زنان با ایمان هستى؟! از شنیدن این خبر خوشحال شدم و خندیدم. (7) 

فاطمه برترین زنهاى جهان است و مطرح شدن او به عنوان یکى از بهترین چهار زن جهان (خدیجه همسر پیامبر(صلی الله علیه و آله)، مریم دختر عمران، آسیه دختر مزاحم) (8) منافاتى با این احادیث که فاطمه(سلام الله علیها) را بهترین زنان مى داند، ندارد زیرا جمع این احادیث به این است که; زهرا(سلام الله علیها) برترین آن چهار زن است. رسول خدا(صلی الله علیه و آله) خطاب به حذیفه فرمود: 

فرشته اى که تاکنون به زمین نیامده بود، از خداوند اجازه گرفت و به زمین آمد تا به من سلام کند و مژده دهد: که فاطمه سرور زنان بهشت است و حسن و حسین سرور جوانان اهل بهشت هستند. (9) 

6- پاره تن پیامبر(صلی الله علیه و آله) 

در تمام منابع اهل سنت چه در صحاح و چه غیر آن؟ این حدیث آمده است که رسول خدا(صلی الله علیه و آله) فرمود: فاطمه پاره تن من است هر کس او را خشمناک کند مرا خشمناک کرده است. (10) 

7- مقام عصمت

این آیه قرآن «انما یرید الله لیذهب عنکم الرجس اهل البیت و یطهرکم تطهیرا» (11) نشانگر آن است که «اهل بیت » پیامبر(صلی الله علیه و آله) معصوم از گناه هستند. سخن در این است که اهل بیت، چه کسانى هستند؟ 

صحاح اهل سنت پاسخ را مشخص کرده اند; 

عایشه مى گوید: بامداد یکى از روزها، رسول خدا(صلی الله علیه و آله) بالاپوش خود را که از پشم سیاه بافته شده بود، بر دوش گذاشت و عازم بیرون از منزل بود. در این موقع، امام حسن(علیه السلام) و سپس امام حسین(علیه السلام) و بعد از این دو، فاطمه(سلام الله علیها) و سپس على(علیه السلام) وارد شدند. هر کدام که وارد مى شدند، پیامبر عباى مبارک را بالاى سر او قرار مى داد و آنگاه که همه جمع شدند، همان آیه را تلاوت کرد در این بین ام سلمه یکى از همسران رسول خدا(صلی الله علیه و آله) گوشه ردا را بالا زد خواست خود را به آنان ملحق کند، پیامبر(صلی الله علیه و آله) عبا را از دست او کشید و فرمود: تو خوب هستى ولکن جزء اینها نیستى. (12) 

این حدیث علاوه بر اینکه مقصود از اهل بیت را در نظر پیامبر(صلی الله علیه و آله) و قرآن مجید مشخص مى کند، عصمت زهراى مرضیه را نیز ثابت مى کند. 

8- در مباهله 

پیکر اجتماع هر گاه دچار افراد منحرفى مى شود که رستگارى انسانها را به خطر مى اندازند، انبیاء که طبیبان الهى هستند، به وسیله «نفرین » یا «مباهله » اقدام به نجات جامعه انسانى مى کنند. در باره پیامبر نیز واقعه اى تاریخى در این باره روى داده است: 

مسیحیان سرزمین یمن که نشانه رسالت را در وجود پیامبر(صلی الله علیه و آله) مشاهده کردند، به عناد و شب پرستى خود، اصرار ورزیدند و از قبول آیین حق روى برگرداندند. پیامبر پیشنهاد مباهله داد و آنان پذیرفتند، چون موعد مقرر فرا رسید، دلهره سراپاى وجودشان را فرا گرفت بناگاه مشاهده کردند پیامبر(صلی الله علیه و آله) پدیدار گشت و حسن(علیه السلام) در کنار، حسین(علیه السلام) در آغوش و زهرا و على پشت سر حضرت. رو کرد به همراهان و فرمود: هرگاه نفرین کردم، شما آمین بگویید. 

«عاقب » سرپرست ترسایان با دیدن انوار پنجگانه حقیقت را متوجه شد و احساس کرد نفرین اینان یعنى نابودى کلیسا. رو به همراهان خود کرد و گفت: من چهره هایى را مشاهده مى کنم که اگر از خدا بخواهند کوه را از جاى برکند دعاى آنان مستجاب است و تا قیامت نصرانیى بر روى زمین باقى نخواهد ماند. 

آنان نیز که خود چنین احساسى در دل داشتند، از مباهله دست برداشتند. (13) 

زمخشرى مى گوید: آوردن این افراد دلیل است که آن حضرت واقعا قصد مباهله داشت نه آنکه صرف تهدید بود، چرا که عزیزترین افراد و پاره هاى جگر و محبوبترین افراد را در معرض خطر احتمالى قرار داد. (14) 

9- دوستداران فاطمه(سلام الله علیها) 

از بیانات بزرگان دین آموخته ایم که دین چیزى جز محبت نیست و آیین الهى تولى و تبرى است. على(علیه السلام) مى گوید: روزى رسول خدا(صلی الله علیه و آله) دست امام حسن و امام حسین(علیه السلام) را گرفته و فرمود: کسى که من و این دو و پدر و مادر این دو را دوست بدارد، در روز قیامت با من در یک درجه خواهد بود. (15) 

ازدواج 

1- جهیزیه 

عایشه و ام سلمه نقل مى کنند: رسول خدا(صلی الله علیه و آله) به ما دستور داد، جهیزیه فاطمه(سلام الله علیها) را براى رفتن به خانه على(علیه السلام) آماده سازیم. 

بنا به فرمان رسول الله(صلی الله علیه و آله) ابتدا سطح خانه را از خاکهاى نرم زمین بطحاء پوشاندیم و پس از آن، دو بالش تهیه کردیم و آن دو را با دست خود، از لیف خرما پر کردیم. آنگاه غذایى از خرما و کشمش ترتیب دادیم. آب گوارایى نیز آماده کردیم، چوبى در یک طرف خانه گذاشتیم که لباسها و مشک آب را بدان بیاویزند. ما هیچ عروسى را بهتر از عروسى فاطمه(سلام الله علیها) ندیدیم. (16) 

2- هدیه پیامبر، به مناسبت ازدواج 

على(علیه السلام) مى فرماید: رسول خدا(صلی الله علیه و آله) پارچه سفید رنگى از پشم به من و زهرا مرحمت فرمود و ما خود را به آن پارچه آراستیم. و بعد از این به منزل ما تشریف آورد و بالشتى که از نوعى گیاه پر شده بود و مشک آبى به ما عنایت کرد. (17) 

3- هدیه فاطمه(سلام الله علیها) به على(علیه السلام) 

هدیه سبب انس و الفت است پس چه بهتر که این امر بین خود عروس و داماد رسم باشد، تا لحظات زندگى را شیرین و زن و مرد و محیط خانه سبب آرامش گردد. 

على(علیه السلام) نقل فرمود: فاطمه اطهر(سلام الله علیها) هدیه اى (فرشى) به مناسبت ازدواجمان تقدیم کرد که تا آن هنگام فرش ما منحصر به یک پوست گوسفند بود. (18) 

4- فاطمه(سلام الله علیها) در منزل على(علیه السلام) 

دختران شخصیتهاى بزرگ، چه بسا کار کردن در منزل شوهر را براى خود ننگ به حساب آورند و این احساس ناشى از کوچک شمردن کار و احساس شخصیت کاذب در خود است. اما کدام شخص با عظمت تر از وجود رسول گرامى اسلام است و کدام زن متشخص تر از فاطمه(سلام الله علیها)؟! 

على(علیه السلام) فرمود: فاطمه(سلام الله علیها) به قدرى مشک آب به دوش کشید که اثر بند مشک در گلوى فاطمه(سلام الله علیها) باقى ماند و چندان دستاس کرد که دستهاى فاطمه تاول زد و آن قدر زیر دیگ را آتش کرد که حرارت آتش رنگ لباسهایش را از بین برد. (19) 

ماجراى تسبیحات حضرت زهرا(سلام الله علیها) ناشى از زحمات طاقت فرساى فاطمه(سلام الله علیها) بود. على(علیه السلام) که از نزدیک شاهد زحمات همسرش بود، در این مورد مى فرماید: 

فاطمه از ناراحتى که به سبب چرخاندن آسیاب دستى در دست خود احساس مى کرد، نزد پدر آمد تا کنیزى براى یارى رساندن به او در خانه عنایت کند. رسول خدا(صلی الله علیه و آله) در منزل تشریف نداشت زهراى مرضیه برگشت. عایشه جریان آمدن فاطمه(سلام الله علیها) را به اطلاع پیامبر رساند. پیامبر بلافاصله به منزل ما آمد و فرمود: آیا مى خواهید چیزى به شما بیاموزم که بهتر از تقاضاى شما باشد؟ در هنگام خواب 34 مرتبه تکبیر،33 مرتبه سبحان الله و33 مرتبه الحمدلله بگویید. (20) 

مناظرات فاطمه(سلام الله علیها) 

مهمترین مناظره فاطمه زهرا(سلام الله علیها) مناظره اى سیاسى بود که جنبه اقتصادى نیز داشت. این بحث بین آن حضرت و خلیفه اول و دوم بود. در ظاهر این مناظرات به مسائل مالى برمى گردد ولى در واقع مسائل خلافت و رهبرى مسلمین مد نظر بود چه آن جز علاقه و انس با خدا در دلش نبود و مسائل دنیوى هیچگاه براى آن حضرت نگرانى ایجاد نکرد. 

فاطمه(سلام الله علیها) به دنبال ارث پدر آمد، ولى خلیفه اول جواب داد: پیامبر(صلی الله علیه و آله) فرموده: ما پیامبران ارث باقى نمى گذاریم آنچه از ما باقى بماند صدقه است، یا در اختیار حاکم همان زمان است. آنگاه فاطمه بر خلیفه اول غضب کرد و تا آخر عمر با او صحبت نکرد و بعد از پیامبر(صلی الله علیه و آله) شش ماه زنده بود. (21) 

جوابهایى که از خود صحاح ششگانه در مورد سخن خلیفه اول به دست مى آید چنین به نظر مى رسد: اول: در بحث فضایل آن حضرت گذشت که غضب فاطمه به معنى غضب رسول خدا(صلی الله علیه و آله) است و این احادیث مقید به صورت خاصى نشده است. بنابراین رسول خدا(صلی الله علیه و آله) غضبناک شد!! 

دوم: به موجب احادیث وارده مقصود از اهل بیت و شان نزول آیه تطهیر، حضرت زهرا(سلام الله علیها) معصوم از گناه بود، پس چگونه چیزى را خواست که مستحق آن نبود؟! 

و سوم اینکه: بعد از این تقاضاى حضرت زهرا(سلام الله علیها) خلیفه دوم اموال پیامبر(صلی الله علیه و آله) در مدینه را در اختیار على(علیه السلام) و عباس قرار داد، ولى خیبر و فدک را نه. (22) اگر اموال پیامبران صدقه است و این حکم غیر قابل تغییر است او چگونه این عمل را انجام داد؟ 

علماء شیعه جوابهاى مفصل از این حدیث داده اند از جمله شیخ مفید کتاب مستقلى در این مورد به نام «رسالة حول الحدیث نحن معاشر الانبیاء لانورث » تالیف نموده است. 

در سوگ پدر 

به همان مقدار که بودن در کنار پدر براى صدیقه کبرا روح بخش بود، فراقش طاقت فرسا مى نمود. دیدار پدر، نسیم بهارى بود که جسم و جان فاطمه را شادى مى بخشید و فراقش باد سموم خزان. 

هنگامى که بیمارى پیامبر خدا(صلی الله علیه و آله) شدت گرفت و نفس گرم آن حضرت به سختى در جریان بود، فاطمه(سلام الله علیها) با دلى رنجور در کنار بستر نشسته و با چشمانى اشک آلود چهره پدر را مى نگریست. پیامبر در آن حال به فاطمه فرمود: 

دخترم ناراحتى من همین امروز است و بعد از این، راحت مى شوم. چند لحظه بعد صداى مهربانش خاموش شد و کبوتر روحش به آشیانه اى که قدسیان براى او تزیین کرده بودند پر کشید. فاطمه(سلام الله علیها) که لبهاى ساکت پدر را دید، با یک دنیا غم و اندوه به وسیله این جملات در فراق پدر نوحه سرایى کرد: 

«اى پدر، دعوت حق را اجابت کردى و در بهشت برین جاى گرفتى ما ارتحال تو را به جبرئیل تسلیت مى گوییم.» 

پس از آنکه بدن مطهر رسول خدا(صلی الله علیه و آله) را به خاک سپردند فاطمه زهرا رو به انس کرده فرمود: 

اى انس، چگونه راضى شدید خاک بر بدن مطهر رسول خدا بریزید. (23) 

رحلت

در صحاح سته از رحلت فاطمه زهرا(سلام الله علیها) و کیفیت آن، سخنى به میان نیامده است و فقط به ذکر این مطلب بسنده کرده اند که آن حضرت شش ماه بیشتر بعد از پدر در قید حیات نبود. 

مطلبى که در این مورد شایان ذکر است، سخن احمد بن حنبل است که از اطلاع فاطمه(سلام الله علیها) از زمان رحلت خویش خبر مى دهد. 

ام سلمه مى گوید: در آخرین بیمارى فاطمه(سلام الله علیها) که در پى آن، دار فانى را وداع گفت، من پرستارى آن حضرت را بر عهده داشتم. در یکى از روزها که على(علیه السلام) خارج از منزل بود و فاطمه(سلام الله علیها) نیز مثل روزهاى قبل در بستر بیمارى بود به من فرمود: آب حاضر کن. آنگاه غسل کرد، چنان غسلى که مانند آن را ندیده بودم. 

سپس به کنیز خود فرمود: لباسهاى نو مرا بیاور. جامه ها را پوشید. و بعد دستور داد رختخواب مرا در وسط اتاق پهن کنید. رختخواب که مهیا شد به پهلو و رو به قبله خوابید و دست مبارکش را زیر گونه مبارکش نهاد و فرمود: 

اینک لحظه وداع رسیده و من به ملاقات پروردگار مى روم بدنم پاکیزه است و غسل کردم و نیازى به غسل ندارم بنابراین بدن مرا براى غسل عریان نکنید. این جملات را بر زبان آورد و در همین لحظه جان را تسلیم معبود کرد. (24) 

روایات 

در تعدادى از روایات صحاح ست، فاطمه زهرا(سلام الله علیها) در سلسله اسناد واقع شده و روایتى را از پدر بزرگوارش نقل مى کند اما تعداد این روایات زیاد نیست در این جا به ذکر دو روایت اشاره مى کنیم: 

1- فاطمه زهرا(سلام الله علیها) مى فرماید: روش پیامبر بر این بود که وقتى داخل مسجد مى شد مى فرمود: «بسم الله و السلام على رسول الله اللهم اغفرلى ذنوبى وافتح لى ابواب رحمتک. و هر گاه خارج مى شد مى فرمود: بسم الله و السلام على رسول الله اللهم اغفرلى ذنوبى وافتح لى ابواب فضلک. (25) 

2- فاطمه زهرا(سلام الله علیها) مى فرماید: پدرم به من تعلیم داد و فرمود: صبح که از خواب بلند مى شوى بگو: سبحان الله و بحمده لا قوة الا بالله ما شاء الله کان و ما لم یشا لم یکن. کسى که این دعا را بخواند تا شب در امان است و کسى که شب بخواند تا صبح در امان است. (26)

پی نوشتها :

1- 1. الجامع الصحیح، محمد بن اسماعیل بخارى(م 256); 2.الصحیح، ابوالحسن مسلم بن حجاج نیشابورى(م 26);3. السنن، ابى ماجة(م 273); 4. السنن، ابى داود(م 275); 5.السنن، نسایى،(م 303);6. الجامع، ترمذى(م 279). (این کتابها چنان منزلتى در نزد اهل سنت دارند که هیچ کتابى به پایه این شش مجموعه راوى نمى رسد. 

2- صحیح مسلم; کتاب فضائل الصحابه، باب فضائل زهرا(سلام الله علیها); صحیح ابن ماجه، باب ما جاء فى ذکر مرض رسول الله(صلی الله علیه و آله) ; مسند احمد بن حنبل، ج 6، ص 282. 

3- صحیح ترمذى; ج 2، ص 319 - صحیح ابى داود، باب ما جاء فى القیام. مستدرک الصحیحین، ج 4، ص 272 - الادب المفرد، بخارى، ص 136.

4- صحیح بخارى; کتاب بدء الخلق، باب ما لقى النبى و اصحابه من المشرکین; صحیح مسلم، کتاب الجهاد و السیر، باب مالقى النبى و اصحابه من المشرکین. 

5- صحیح بخارى; کتاب بدء الخلق; صحیح مسلم، کتاب الجهاد و السیر، باب غزوة الاحد. 

6- صحیح ابى داود; ج 26، باب الاستفادة من العاج - صحیح بخارى، کتاب بدء الخلق - مسند احمد بن حنبل، ج 5، ص 275. 

7- صحیح ابن ماجه; باب بیمارى پیامبر(صلی الله علیه و آله); مسند احمد بن حنبل، ج 6، ص 282; صحیح مسلم، کتاب فضائل الصحابه، باب فضائل حضرت زهرا(سلام الله علیها). 

8- مستدرک الصحیحین; ج 2، ص 479. 

9- صحیح ترمذى; ج 2، ص 306، باب مناقب امام حسن و امام حسین(علیه السلام). 

10- صحیح بخارى; کتاب بدء الخلق، باب مناقب اقرباء رسول خدا(صلی الله علیه و آله) مناقب حضرت زهرا(سلام الله علیها); صحیح ابى داود، ج 12، باب مکروهات جمع میان زنان; صحیح مسلم، کتاب فضائل الصحابه، باب فضائل حضرت زهرا(سلام الله علیها); صحیح ترمذى، ج 2، ص 319 باب فضیلت فاطمه(سلام الله علیها). 

11- احزاب / آیه 33. 

12- صحیح مسلم; کتاب فضائل صحابه، باب فضائل اهل بیت پیامبر(صلی الله علیه و آله) و باب فضائل على(علیه السلام); صحیح ترمذى، ج 2، ص 308 و209. 

13- صحیح مسلم; کتاب فضائل صحابه، باب فضائل حضرت على(علیه السلام). صحیح ترمذى، ج 2، ص 166 - تفسیر کشاف، ذیل آیه مباهله. 

14- تفسیر کشاف، ذیل آیه مباهله. 

15- صحیح ترمذى; ج 3، ص 301 - تهذیب التهذیب، ابن حجر عسقلانى. ج 10، ص 430. 

16- صحیح ابن ماجه; ص 139. 

17- همان، ص 316. 

18- همان. 

19- صحیح ابن داود; ج 2، ص 29، باب تسبیح هنگام خواب. 

20- صحیح بخارى; کتاب بدء الخلق، باب مناقب على(علیه السلام) و کتاب خمس باب اختصاص خمس به نائبان رسول الله(صلی الله علیه و آله) - صحیح مسلم، کتاب ذکر و دعا تسبیح اول روز و هنگام خواب. 

21- صحیح مسلم; ج 5، ص 153 - مسند احمد، ج 1، ص 6 - صحیح ابى داود، ج 2، ص 23. 

22- مسند احمد بن حنبل; ج 1، ص 6. 

23- صحیح بخارى; کتاب بدء الخلق، باب بیمارى پیامبر(صلی الله علیه و آله) - صحیح نسائى، ج 1، ص 261 باب گریستن بر میت - صحیح ابن ماجه، ابواب جنائز، باب دفن و وفات پیامبر(صلی الله علیه و آله). 

24- مسند احمد بن حنبل; ج 6، ص 461 - ذخائر العقبى، ص 53 - اسد الغابه، ج 5، ص 590. 

25- صحیح ابن ماجه; کتاب 5، مساجد و جماعات، حدیث 1 - مسند احمد بن حنبل حدیث 25212 - صحیح ترمذى، حدیث 289. 

26- صحیح ابن داود; حدیث 4413.

منبع : فقصلنامه  فرهنگ کوثر - شماره 8