به اعتقاد شیعه حدیث منزلت از جمله احادیث صحیحی است که خلافت و جانشینی امام علی(علیه السلام) را ثابت میکند
به اعتقاد شیعه حدیث منزلت از جمله احادیث صحیحی است که خلافت و جانشینی امام علی(علیه السلام) را ثابت میکند.
اما آیا این حدیث در کتب معتبر اهل سنت هم موجود است؟
بله این حدیث حداقل ۶۰۰ بار طبق تحقیقی که انجام شده است در کتب متعدد اهل سنت از جمله صحیحین وارد شده است.
در این نوشتار با ذکر چند نکته به این حدیث و چگونگی دلالت این حدیث بر خلافت امام علی(علیه السلام) میپردازیم.
روایت منزلت در صحیح بخاری:
«حدثنا مُسَدَّدٌ حدثنا یحیى عن شُعْبَةَ عن الْحَكَمِ عن مُصْعَبِ بن سَعْدٍ عن أبیه أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ (صلى الله علیه وسلم) خَرَجَ إلى تَبُوكَ وَاسْتَخْلَفَ عَلِیًّا فقال أَتُخَلِّفُنِی فی الصِّبْیَانِ وَالنِّسَاءِ قال ألا تَرْضَى أَنْ تَكُونَ مِنِّی بِمَنْزِلَةِ هَارُونَ من مُوسَى إلا أَنَّهُ لیس نَبِیٌّ بَعْدِی[۱]
هنگامى كه رسول خدا (صلّى اللّه علیه و آله) عازم جنگ تبوك شد حضرت على (علیه السّلام) را به جانشینى خود در مدینه تعیین فرمود.
حضرت على (علیه السّلام) كه چنان انتظارى نداشت به عرض مبارك رسول خدا (صلّى اللّه علیه و آله) تقدیم داشت :
آیا مرا به جانشینى خود در میان زنان و فرزندان، معین میفرمائى ؟
رسول خدا (صلّى اللّه علیه و آله) در پاسخ فرمود:
آیا خرسند نیستى از اینكه منزلت تو نسبت به من، برابر منزلت هارون نسبت به حضرت موسى باشد و از هیچ جهتى میان تو و او تفاوتى نیست، تنها تفاوت آن است كه پیغمبرى پس از من مبعوث نمى شود».
حاكم حسكانی ازعلمای اهل سنت، بعد از نقل حدیث منزلت میگوید:
«وهذا حدیث المنزلة الذی كان شیخنا أبو حازم الحافظ یقول خرجته بخمسة آلاف إسناد.[۲]
این همان حدیث منزلت است كه شیخ ما (استاد ما) ابوحازم حافظ (درباره اش) مى گفت:
من آن را به پنج هزار سند استخراج كرده ام .»
طبق گفتار حاکم حسکانی، آیا حدیث دیگری در كتابهای اهل سنت یافت می شود كه پنج هزار سند داشته باشد؟»
حدیث منزلت (به جز مورد جنگ تبوک که روایتش گذشت) در موارد و وقایع متعدد دیگر هم بیان شده است.
که در صحیح مسلم در چند مورد این حدیث آمده است ولی اشارهای به جنگ تبوک نشده است.[۳]
طبق آیات قرآن، منزلتهای هارون نسبت به حضرت موسی، به چند امر خلاصه میشود که این منزلتها هم طبق حدیث منزلت برای امام علی (علیه السلام) هم ثابت است.
این منزلتها عبارت است از:
- مقام وزارت؛ وزیر كسى است كه امیر را در انجام امور یاری میكند و بار سنگین مسؤلیتى را كه امیر دارد بر دوش مى كشد، و متصدى انجام آن مى شود.
و هارون در زمان حضرت موسی همین مقام را داشته است.
حضرت موسی از خدا تقاضا میکند که:
«وَ اجْعَل لىّ وَزِیرًا مِّنْ أَهْلىِ هَارُونَ أَخِى.[طه/۲۹]
و وزیرى از خاندانم براى من قرار ده، برادرم هارون را».
- مقام خلافت؛ «قَالَ مُوسىَ لِأَخِیهِ هَرُونَ اخْلُفْنىِ فىِ قَوْمِى[الأعراف/۱۴۲]
و موسى به برادرش هارون گفت:
جانشین من در میان قومم باش».
- اخوت و برادری؛ «هارُونَ أَخی .[قصص/۳۴]
برادرم هارون».
- مقام پشتیبانی؛ «اشْدُدْ بِهِ أَزْری .[طه/۳۱]
با او پشتم را محكم كن».
- شراكت در امر؛ «وَ أَشْرِكْهُ فىِ أَمْرِى[طه/۳۲]
و او را در كارم شریك ساز».
نتیجه با این حدیث تمامی مقامات حضرت هارون جز مقام نبوت، برای امیر المؤمنین (علیه السلام) ثابت میشود و امیر المؤمنین، وزیر، خلیفه، برادر، پشتیبان و شریك در امر رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) است.
پینوشت:
[۱]. بخاری، الجامع الصحیح المختصر ج ۴ ص ۱۶۰۲. دار النشر، دار ابن كثیر , الیمامة، بیروت: ۱۴۰۷، ۱۹۸۷ ، الطبعة الثالثة ، تحقیق: د. مصطفى دیب البغا.
[۲]. حاکم حسکانی، شواهد التنزیل لقواعد التفضیل ج ۱ ص ۱۹۵. ناشر: سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد اسلامى، مكان چاپ: تهران، ۱۴۱۱ ه.ق، تحقیق: محمد باقر محمودى.
[۳]. مسلم نیشابوری، صحیح مسلم، ج ۴ ص ۱۸۷۱. دار النشر: دار إحیاء التراث العربی، بیروت، تحقیق: محمد فؤاد عبد الباقی.