اهل سنت بر خلاف شیعیان قائلند که مساله غدیر خم ربطی به خلافت و جانشینی امام علی علیه السلام ندارد و برای گفته خود دلائلی می آورند،از جمله این که می گویند :

کلمه (مولی) در این سخن پیامبر اکرم که می فرمایند:

"من كنت مولاه فعلی مولاه‏

هر کس من مولای او بودم،هم اکنون علی مولای شماست"به معنای دوست است،نه خلیفه.

چرا که در آیات زیادی مولی در این معنا به کار رفته است.

به عنوان مثال خداوند متعال می فرماید:

( ذَٰلِكَ بِأَنَّ اللَّـهَ مَوْلَى الَّذِینَ آمَنُوا وَأَنَّ الْكَافِرِ ینَ لَا مَوْلَىٰ لَهُمْ ) - محمد آیه ۱۱ 

این براى آن است كه خداوند مولا و سرپرست كسانى است كه ایمان آوردند؛ امّا كافران مولایى ندارند.

خداوند دوست و کارساز مسلمانان است و برای کافران دوستی نیست.

و نیز در سوره تحریم می فرماید:

« فَإِنَّ اللَّـهَ هُوَ مَوْلَاهُ وَجِبْرِ یلُ وَصَالِحُ الْمُؤْمِنِینَ »(تحریم ایه ۴)

زیرا خداوند یاور اوست و همچنین جبرئیل و مؤمنان صالح.

در پاسخ به این گفتار باید توجه داشت که:

اولا:مولا فقط به معنای دوست نیست بلکه طبق کتب اهل لغت،به معنای تصدی و صاحب اختیار هم آمده است (۱)

ثانیا: قرائنی وجود دارد که منظورازمولا خلیفه و سرپرست است،زیرا اولا:چطور ممکن است پیامبر اکرم افرادی را درآن بیابان داغ و سوزان جمع کند و فقط به مردم بگوید آن فرد، دوست من است،مگرمردم نمی دانستند که علی دوست پیامبر است ؟!

البته ذکر یک نکته در این جا لازم است که بعضی از اهل سنت مساله گرمی هوا را در غدیر خم انکار می کنند،اما باید توجه کنند که احمد بن حنبل درکتاب مسند خود درباره شدت گرمی هوا در روز غدیر چنین می گوید:

حَدَّثَنَا عَفَّانُ حَدَّثَنَا أَبُو عَوَانَةَ عَنِ الْمُغِیرَةِ عَنْ أَبِی عُبَیْدٍ عَنْ مَیْمُونٍ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ قَالَ قَالَ زَیْدُ بْنُ أَرْقَمَ وَأَنَا أَسْمَعُ نَزَلْنَا مَعَ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ بِوَادٍ یُقَالُ لَهُ وَادِی خُمٍّ، فَأَمَرَ بِالصَّلَاةِ فَصَلَّاهَا بِهَجِیرٍ قَالَ فَخَطَبَنَا وَظُلِّلَ لِرَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ بِثَوْبٍ عَلَى شَجَرَةِ سَمُرَةٍ مِنْ الشَّمْسِ فَقَالَ أَلَسْتُمْ تَعْلَمُونَ أَوَلَسْتُمْ تَشْهَدُونَ أَنِّی أَوْلَى بِكُلِّ مُؤْمِنٍ مِنْ نَفْسِهِ قَالُوا بَلَى قَالَ فَمَنْ كُنْتُ مَوْلَاهُ فَإِنَّ عَلِیًّا مَوْلَاهُ اللَّهُمَّ عَادِ مَنْ عَادَاهُ وَوَالِ مَنْ وَالَاهُ.»

زید بن ارغم می گوید:

همراه رسول خدا «صلی الله علیه و آله» در سرزمینی به نام غدیر فرود آمدیم.

پیامبر امر به نماز نمود و در گرمای زیاد نماز را خواندند و بعد از آن خطبه ای ایراد فرمودند درحالی که برای حضرت با پارچه ای بر روی درخت سمرة سایه بانی زده شده بود به خاطر گرمای خورشید...

توضیح این مطلب لازم است که:

«هجیر » به معنای گرمای نیمروز، و سختی گرما آمده است.

در جملۀ «من الشمس» من تعلیلیه است؛ یعنی به خاطر گرمای خورشید برای رسول خدا«صلی الله علیه و آله» سایه بانی درست کردند.(۲)

(این مطلب را نباید فراموش کرد که :

قسمت جنوب عربستان (مکه و جحفه و غدیر خم) چیزی به عنوان زمستان و حتی پائیز ندارد، بعضی شبهایش (۱۵ آذر تا ۱۵ بهمن) سرد است، اما روزها در طول سال آفتاب سوزان است)

ثانیا: پیامبر اکرم قبل از جمله"هر کس من مولای او هستم هم اکنون این علی مولای اوست"فرموده بود :

«أَلَسْتُ اوْلى‏ بِكُمْ مِنْ أَنْفُسِكُمْ؛

آیا من نسبت به شما از خود شما سزاوارتر و اولى‏ نیستم!(۳)

گفتن این جمله (آیا من نسبت به شما از خود شما سزاوارتر و اولى‏ نیستم) تناسبى با بیان یك دوستى ساده ندارد، بلكه این جمله در صدد بیان این مطلب است که :

«همان اولویّت و اختیارى كه من نسبت به شما دارم و پیشوا و سرپرست شما هستم، براى على علیه السلام نیز ثابت است.»

ثالثا: بعد از این که پیامبر اکرم,امام علی را به جانشینی تعیین کرد،عمر به او تبریک گفت،حال اگر هدف پیامبر اکرم معرفی دوستی علی بود دیگر چه نیازی به تبریک داشت ؟!

در مسند احمد آمده است که:

عمر بعد از معرفی امام علی به خلافت این چنین خطاب به علی علیه السلام کرد و گفت:

هَنیئاً یَا بْنَ أَبی طالِبٍ أَصْبَحْتَ وَ أَمْسَیْتَ مَوْلى‏ كُلِّ مُؤمِنٍ وَ مُؤمِنَةٍ

گوارا باد بر تو اى فرزند أبی طالب! صبح كردى و شام كردى در حالى كه مولاى هر مرد و زن با ایمان هستى!(۴)

رابعا: علمای اهل سنت در معنای حدیث غدیر گفته اند که،مولا به معنای سرپرست آمده است

محمد بن طلحه شافعی از علمای بزرگ اهل سنّت می گوید:

فیكون معنى الحدیث: من كنت أولى به أو ناصره أو وارثه أو عصبته أو حمیمه أو صدیقه فإن علیا منه كذلك، وهذا صریح فی تخصیصه لعلی بهذه المنقبة العلیة وجعله لغیره كنفسه ... بما لم یجعله لغیره.

ولیعلم: أن هذا الحدیث هو من أسرار قوله تعالى ... فإنه أولى بالمؤمنین وناصر المؤمنین وسید المؤمنین.

وكل معنى أمكن إثباته مما دل علیه لفظ (المولى) لرسول الله فقد جعله لعلی علیه السلام. وهی مرتبة سامیة ومنزلة شاهقة ودرجة علیة ومكانة رفیعة خصه صلى الله علیه وسلم بها دون غیره، فلهذا صار ذلك الیوم یوم عید وموسم سرور لأولیائه.

معناى حدیث غدیر این است:

هر كس كه من بر او أولى و سزاوارتر و یا ناصر و وارث و یا پشتیبان و دوست صمیمی او هستم علی هم برای او این چنین است.

و این كلام صریح در تخصیص علی به این منقبت بلند بوده و او را برای دیگران مانند خود قرار داده و این خصوصیت را برای دیگری قائل نشده است .

از این رو دانسته می شود كه:

این حدیث از أسرار سخن خدای تعالى است ... كه [مضمون آن] در آیه مباهله نیز آمده.

پس به درستی كه علی از همه كس بر مؤمنین اولی و سزاوارتر است و ناصر مؤمنین و سید آقای مؤمنین است.

و هر معنایى كه امكان داشته باشد از لفظ «مولی» برای رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلّم إثبات كنیم همان را برای علی می توان ثابت نمود.

و این مرتبه ای بلند و والا و منزلتی دست نیافتنی و درجه ای عالی و مكانتی رفیع است كه پیامبر آن را به علی و نه به دیگری اختصاص داده است.

و از این روست كه روز غدیر روز عید و موسم سرور برای دوست داران علی [علیه السلام ] گشته است.(۵)

پی نوشت ها:

[۱ ] المفردات الراغب، ص ۵۷۰

[۲ ] مسند الإمام أحمد بن حنبل ،ح۱۹۳۲۵

[۳ ] المستدرک علی الصحیحین،نیشابوری، ج ۴ ص ۶۸۶

[۴ ] مسندِ احمد، جلد ۴، صفحه ۲۸۱

[۵ ] مطالب السئول، محمد بن طلحه شافعی، ص ۴۵-۴۴، سبط ابن الجوزی،تذکره الخواص ص ، ۳۴ -۳۰ و . . .