به اعتقاد شیعیان از جمله آیاتی که اثبات جانشینی امامت امام علی علیه السلام برای پیامبر می کند،آیه تبلیغ است اما وهابیون واهل سنت منکراین قضیه هستند و نزول این آیه را درباره امامت علی علیه السلام انکار می کنند واشکالاتی را به شان نزول این آیه وارد می کنند از جمله:

برخی می گویند :

اگر منظور پیامبرازتشکیل جلسه غدیر خم،ابلاغ خلافت سیدنا علی بود و خدا فرموده بود:

« بَلِّغْ مَا أُنزِلَ إِلَیْكَ مِن رَّ‌بِّكَ »

اى پیامبر! آنچه از طرف پروردگارت بر تو نازل شده است‏ (مائده/۶۷) ، واجب بود تا صراحتا بفرماید که علی جانشین من است نه اینکه به اشاره و کنایه این موضوع مهم را بیان کند. حضرت پیامبر نیز از هیچ کسی ترسی نداشتند تا به اشاره، این امر مهم را بیان نمایند ، چرا که خداوند اطمینان داده که « اللَّـهُ یَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ » خداوند تو را از (خطرات احتمالى) مردم، نگاه مى‏ دارد.

ابن تیمیه هم اشکالی به همین مضمون به شان نزول این آیه وارد می کند و می گوید:

أنتم ادعیتم أنكم أثبتم بالقرآن والقرآن لیس فی ظاهره ما یدل على ذلك أصلا فانه قال «بلغ ما أنزل إلیك من ربك» وهذا اللفظ عام فی جمیع ما انزل إلیه من ربه لا یدل على شیء معین .

فدعوى المدعى أن إمامة علی هی ممّا بلغها أو ممّا أمر بتبلیغها لا تثبت بمجرد القران فان القران لیس فیه دلالة على شیء معین فان ثبت ذلك بالنقل كان ذلك إثباتا بالخبر لا بالقران فمن ادعى أن القران یدل على أن إمارة علی مما أمر بتبلیغه فقد افترى على القران فالقران لا یدل على ذلك عموما و لا خصوصا .

شما ادعا می‌كنید كه می‌توانید [ولایت امیر المؤمنین علیه السلام را] با قرآن ثابت كنید ؛ در حالی كه ظاهر قرآن بر آن چه كه شما ادعا می‌كنید ، هیچ دلالتی ندارد ؛ زیرا خداوند فرموده است :

«آنچه را كه خداوند به تو نازل كرده است ، ابلاغ كن» و این جمله عام است و شامل تمام آن چه پروردگار بر پیامبرش نازل كرده می‌شود و بر امر معینی دلالت ندارد .

بنابراین ، ادعای شما كه می‌  گویید :

پیامبر امامت علی علیه السلام را تبلیغ كرده و یا مأمور به تبلیغ آن بوده است‌ ، با آیات قرآن به تنهایی ثابت نمی‌شود ؛ زیرا این آیه بر چیز معینی دلالت نمی‌ كند .

و اگر بخواهید این مطلب را به كمك سنت ثابت كنید ، با سنت ثابت كرده‌اید ، نه با قرآن ؛ پس اگر كسی ادعا كند :

در قرآن آیه‌ای هست كه دلالت می‌كند ، پیامبر مأمور بوده كه امامت علی علیه السلام را تبلیغ كنید ، به قرآن افترا زده است ؛ در نتیجه قرآن ؛ چه به صورت عام و چه به صورت خاص هیچگونه دلالتی بر این مطلب ندارد.(۱)

حال پاسخ را با ذکر چند نکته بیان می کنیم

نکته اول:

لازم نیست قرآن تمام مسائل را به صورت صراحت و جزئی بیان کند، در قرآن آمده است که "نماز بخوانید"روزه بگیرید"و.......اما کیفیت نماز خواندن و روزه گرفتن در قرآن آورده نشده است و کیفیت این دو در روایات بیان شده است

مساله امامت هم همینطور است،درچندین آیه از قرآن به مساله امامت علی علیه السلام اشاره شده است و روایات مورد تایید اهل سنت این مساله را به طور واضح بیان می کند

نکته دوم:

به عقیده علمای اهل سنت شان نزول نقش مهمی در فهم آیات دارد و تا شان نزول نباشد فهم آیه مشکل می شود.

حتی ابن تیمیه هم به این حقیقت اعتراف می کند و می گوید:

مَعْرِفَةُ سَبَبِ النُّزُولِ یُعِینُ عَلَى فَهْمِ الْآیَةِ. فَإِنَّ الْعِلْمَ بِالسَّبَبِ یُورِثُ الْعِلْمَ بِالْمُسَبِّبِ.

شناختن سبب نزول آیه انسان را بر فهم آیه کمک می‌ کند.

علم پیدا کردن به سبب نزول باعث می‌شود علم پیدا کنیم به آیه ای که در این زمینه نازل شده است.(۲)

جلال الدین سیوطی می‌ گوید :

لمعرفة أسباب النزول فوائد و أخطأ من قال لا فائدة له لجریانه مجرى التاریخ و من فوائده الوقوف على المعنی أو إزالة الاشكال قال الواحدی لا یمكن معرفة تفسیر الآیة دون الوقوف على قصتها و بیان سبب نزولها و قال ابن دقیق العید بیان سبب النزول طریق قوی فی فهم معانی القرآن

شناخت أسباب نزول ، فایده‌های زیادی دارد ، و كسی كه می‌ گوید :

فایده ای ندارد ، چون سبب نزول اتفاق افتادن آن در گذشته تاریخ است،به خطا رفته است.

یكی از فایده‌ های آن ، دانستن معنای آیه و از بین بردن اشكال در آن است .

واحدی گفته است :

شناخت تفسیر آیه ، بدون آگاهی از داستان و سبب نزول آن امكان پذیر نیست و إبن دقیق العید گفته :

بیان سبب نزول ، راهی قوی در فهم معانی قرآن است .(۳)

ابن تیمیه گفته بود که:

" شما ادعا می‌كنید كه می‌توانید [ولایت امیر المؤمنین علیه السلام را ] با قرآن ثابت كنید ؛ در حالی كه ظاهر قرآن بر آن چه كه شما ادعا می‌ كنید ، هیچ دلالتی ندارد"

در پاسخش باید گفت که:

اهل سنت و وهابیون در سوره نور آیه ۱۲ برای اثبات پاکدامنی عایشه به این آیه استدلال می کنید در حالی که این در ظاهر این آیه اصلا اسمی ازعایشه برده نشده است

لَوْلا إِذْ سَمِعْتُمُوهُ ظَنَّ الْمُؤْمِنُونَ وَ الْمُؤْمِناتُ بِأَنْفُسِهِمْ خَیْراً وَ قالُوا هذا إِفْكٌ‏ مُبینٌ (نور آیه ۱۲)

چرا هنگامى كه این (تهمت) را شنیدید، مردان و زنان با ایمان نسبت به خود (و كسى كه همچون خود آنها بود) گمان خیر نبردند و نگفتند این دروغى بزرگ و آشكار است؟

پس چطور شان نزول آیه افک را در مورد پاکدامنی عایشه قبول می کنند ولی شان نزول آیه تبلیغ را در مورد امام علی انکار می کنند.

یا وقتی اهل سنت و وهابیون می خواهند فضیلت ابوبکر را ثابت کنند به آیه غار استدلال می کنند در حالی که در آیه اسمی از ابوبکر نیامده است،پس چاره ای ندارند که برای فهم آیات به شان نزول آنها مراجعه کنند.

نکته سوم:

در کتب مورد تایید اهل سنت آمده است که این آیه در مورد امامت علی علیه السلام در روز غدیر خم نازل شده است:

و أخرج ابن أبى حاتم و ابن مردویه و ابن عساكر عن أبى سعید الخدری قال‏ نزلت هذه الآیة یا أَیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَیْكَ مِنْ رَبِّكَ‏ على رسول الله صلى الله علیه و سلم یوم غدیر خم فی على بن أبى طالب‏

اى پیامبر! آنچه از طرف پروردگارت بر تو نازل شده است‏ یعنی در روز غدیر خم ولایت علی را برای مردم ابلاغ کن و...(۴)

پی نوشت ها:

[ ۱] منهاج السنة النبویة ،تیمیة الحرانی ج۷ ، ص۴۷

[ ۲] مجموع الفتاوی، ابن تیمیة، ج۱۳، ص۳۳۹

[۳ ] لباب النقول فی أسباب النزول ، السیوطی ، ج ۱ ، ص ۱۳

[۴ ] الدر المنثور فى تفسیر المأثور، ج‏۲، ص: ۲۹۸** شواهد التنزیل لقواعد التفضیل، حسكانى عبید الله بن احمد، ج‏۱، ص: ۲۵۰** قاضى شوكانى در فتح القدیر جلد ۳صفحه ۵۷.** شهاب الدین آلوسى شافعى در روح المعانى جلد ۶ صفحه ۱۷۲** شیخ سلیمان قندوزى حنفى در ینابیع المودة صفحه ۱۲۰** بدرالدین حنفى درعمدة القارى فی شرح صحیح البخارى جلد ۸ صفحه ۵۸۴.**شیخ محمد عبده مصری در تفسیر المنار جلد ۶ صفحه ۴۶۳.