از آیاتی که دلالت بر امامت و خلافت حضرت علی (علیه السلام) و فرزندان معصوم آن حضرت می‌کند
از آیاتی که دلالت بر امامت و خلافت حضرت علی (علیه السلام) و فرزندان معصوم آن حضرت می کند، آیه شریفه مودت است.
«... قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَیْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبَى وَمَنْ یَقْتَرِفْ حَسَنَةً نَزِدْ لَهُ فِیهَا حُسْنًا إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ شَكُورٌ [شوری/۲۳]
بگو: بر این رسالت مزدى از شما، جز دوست داشتن خویشاوندان، نمى خواهم، وهر كه كار نیكى كند، به نیكویى اش مى افزاییم، زیرا خدا آمرزنده و شكرپذیر است.»
زیرا لزوم مودت بدون قید و شرط ملازم با اطاعت است، چرا که دوستی در عمل همان اطاعت در گفتار و کردار، بلکه جمیع امور است، و لزوم اطاعت بدون قید و شرط ملازم با خلافت و ولایت است.
لذا بعد از استقرار حکومت پیامبر، انصار خدمت پیامبر رسیدند و عرض کردند، اگر هر مشکلی دارید، این اموال ما است، که بدون هیچ گونه قید و شرطی تحت اختیار شماست، که این آیه شریفه در جواب آنان از خداوند بر پیامبر نازل شد.
در این آیه شریفه مصداق ذوی القربی را طبق نظر علمای اهل سنت، مورد بررسی قرار می دهیم، هر چند که برخی احتمالاتی غیر از آنچه اکثر علمای اهل سنت داده اند، را مطرح کرده اند، اما اجماع بزرگان اهل سنت مراد از ذوی القربی را فقط نزدیکان خاص پیامبر معرفی کرده اند، از جمله این علما:
احمد بن حنبل در کتاب فضائل الصحابه از سعید بن جبیر از عامر روایت می کند که:
«هنگامی که آیه مودت، نازل شد، مردم سؤال کردند:
«ای رسول خدا!
ذوی القربای تو که محبت آنها بر ما واجب است، چه کسانی هستند؟»
فرمود:
«علی، فاطمه، و دو پسر آنها.
و این سخن را سه بار تکرار کرد».[۱]
زمخشری در کتاب خود می گوید:
«وقتی این آیه نازل شد، شخصی عرض کرد:
ای رسول خدا!
مودت و دوستی کدامیک از نزدیکان شما بر ما واجب شده است؟
حضرت فرمود:
«علی، فاطمه، و دو پسر آنها».[۲]
حاکم حسکانی در کتابش از سعید بن جبیر از ابن عباس چنین نقل می کند:
«هنگامی که آیه مودت نازل شد، بعضی از اصحاب عرض کردند:
«ای رسول خدا!
آنان کیستند که خداوند ما را به محبت آنها امر کرده است؟»
فرمود:
«علی، فاطمه، و دو پسر آنها».[۳]
فخر رازی در تفسیر کبیر به نقل از کشاف همین مطلب را نقل می نماید.[۴]
علامه نسفی در تفسیرش می گوید:
«وقتی این آیه نازل شد، از پیامبر خدا سؤال شد، آن بستگان تو که مودت و دوستی آنها بر ما واجب شده است، کیستند؟
فرمود:
«علی، فاطمه، و دو پسر آنها».[۵]
هیثمی از ابن عباس نقل می کند:
«وقتی آیه مودت نازل شد، عرض کردند:
«ای رسول خدا! مودت چه کسانی از بستگان شما بر ما واجب شده است؟»
فرمود:
«علی، فاطمه، و دو پسر آنها».[۶]
البته علمای بزرگ دیگر اهل سنت مانند محمد بن طلحه شافعی در مطالب السؤال، احمد مهایمی هندی در تبصیر الرحمان، عسقلانی در الکاف الشاف فی تخریج احادیث الکشاف، طبری در تفسیرش، برزندی در فلک النجاة، شبلنجی در نورالابصار و...
همه و همه ذیل آیه شریفه روایات مشابهی را از قول پیامبر نسبت به اهل بیت ذکر نموده اند.
پی نوشت:
[۱]. احمد بن حنبل، فضائل الصحابة، بیروت: دار صادر، ص۲۱۸.
[۲].زمخشری، کشاف، بیروت: دارالکتب العلمیة، ۱۴۲۴ق، ج۳، ص۴۰۲.
[۳].حاکم حسکانی، شواهد التنزیل، تهران: انتشارات اسلامی، ج۲، ص۱۳۰.
[۴]. فخر رازی، تفسیر الکبیر، بیروت: دارالفکر، ۱۴۲۳ق، ج۱۴، ص۱۶۶.
[۵]. نسفی، تفسیر نسفی، بیروت: دارالفکر، ج۳، ص۱۰۵.
[۶]. هیثمی، مجمع الزوائد، بیروت: دارالفکر، ۱۴۲۵ق، ج۹، ص۱۶۸.