در قرآن و روایات اسلامی اعم از شیعه و سنّی بر مودّت و محبّت اهل‌بیت پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) تأکید فراوان شده است؛
در قرآن و روایات اسلامی اعم از شیعه و سنّی بر مودّت و محبّت اهل بیت پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) تأکید فراوان شده است؛ و این تنها بدان جهت نیست که آنان ذریهٔ پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) و از نسل اویند، بلکه از آن جهت است که آنان دارای فضایل و کمالات، و به عبارت دیگر جامع همه صفات کمال و جمالند؛ به تعبیر دقیق تر، مظهر صفات جمال و جلال الهی اند.
لذا درحقیقت، دوست داشتن آنان با آن جامعیت، محبّت به خوبی هایی است که در آنان، به نحو کامل تجلّی نموده، و منبع همهٔ این خوبی ها خداوند متعال است.
پس در حقیقت محبت و اظهار عشق و ارادت قلبی به اهل بیت (علیهم السّلام) محبت و اظهار ارادت به خداوند متعال است و از آن جا که محبّت، نیرویی است که انسان را به سوی محبوب سوق می دهد، پس از جنبهٔ تربیتی، محبت به خوبان، انسان را به خوبی ها سوق می دهد.
اهل بیت کیانند؟
با مراجعه به کتاب های لغت و اصطلاح علما، و نیز کتاب های حدیث پی می بریم که مراد از اهل بیت پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) افراد خاصی هستند و اهل بیت، شامل تمام وابستگان نسبی و سببی انسان نمی شود.
الف) اهل بیت در لغت و عرف:
ابن منظور افریقی در لسان العرب می گوید:
«اهل انسان نزدیک ترین مردم است به انسان، و کسانی که آنان را به نسب یا دین جمع می کند».[۱]
ب) اهل بیت (علیهم السّلام) در قرآن و سنت:
در قرآن و روایات، اهل بیت پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) در مورد افراد خاصی رفته که همان رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) و امام علیّ و فاطمهٔ زهرا و حسن و حسین (علیهم السّلام) است.
و بقیهٔ ذریّهٔ پاک نیز به آنان ملحقند، که همان ۹ امام معصوم از فرزندان امام حسین (علیه السّلام) هستند.
ام سلمه می گوید:
هنگامی که آیهٔ «إنّما یریدالله لیذهب عنکم الرّجس اهل البیت و یطهّرکم تطهیرا»
بر پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) نازل شده بود، ایشان علی و فاطمه و حسن و حسین (علیهم السّلام) را احضار کرده و فرمود:
«اینان اهل بیت من اند».[۲]
امام حسین (علیه السّلام) فرمود:
«انّا اهل بیت النبوة،[۳]
ما اهل بیت نبوّتیم».
احمد بن حنبل می گوید:
هنگامی که آیهٔ «مباهله» بر پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) نازل شد، آن حضرت؛ علی و فاطمه و حسن و حسین (علیهم السّلام) را خواست آنگاه گفت:
«بار خدایا اینان اهل بیت من هستند».[۴]
دوستی اهل بیت (علیهم السّلام) در قرآن کریم
خداوند متعال در قرآن کریم می فرماید:
«قل لا أسألکم علیه أجرا الّا المودّة فی القربی،[شوری / ۲۳]
«ای رسول ما به امت بگو من از شما اجر رسالت جز این نمی خواهم که مودّت و محبّت مرا در حقّ خویشاوندانم منظور دارید».
این آیه معروف به آیهٔ مودت است، که در اغلب کتاب های تفسیر و حدیث و تاریخ نزول آن را در حق اهل بیت (علیهم السّلام) می دانند.
سیوطی در تفسیر این آیه به اسناد خود از ابن عباس نقل می کند:
هنگامی که این آیه بر پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) نازل شد، صحابه عرض کردند:
«ای رسول خدا! خویشاوندان تو کیانند که مودت آنان بر ما واجب است»؟
حضرت (صلی الله علیه و آله و سلم ) فرمود:
«علی و فاطمه و دو فرزندان او».[۵]
دوستی اهل بیت (علیهم السّلام) در روایات
در روایات فریقین همانند قرآن کریم به طور صریح بر محبّت اهل بیت (علیهم السّلام) تأکید شده است.
از جمله اینکه رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) می فرمایند:
«ادّبوا أولادکم علی ثلاث خصال:
حبّ نبیّکم، و حبّ أهل‍بیته، و قراءة القرآن،[۶]
اولاد خود را بر سه خصلت تربیت کنید:
دوستی پیامبرتان، دوستی اهل بیتش، و قرائت قرآن».
همچنین امیرالمؤمنین (علیه السّلام) فرمود:
«أحسن الحسنات حبّنا، و أسوأ السیئات بغضنا،[۷]
بهترین نیکی ها حبّ ما، و بدترین بدی ها بغض ما اهل بیت (علیهم السّلام) است».
دوستی اهل بیت دوستی رسول خداست؛ رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود:
«أحبّوا الله لما یغذوکم من نعمه، و أحبّونی لحبّ الله، و أحبّوا أهل بیتی لحبّی؛[۸]
خدا را دوست بدارید به جهت آنکه از نعمت هایش به شما روزی می دهد.
و مرا نیز به جهت دوستی خدا دوست بدارید، و اهل بیتم را به جهت دوستی من دوست بدارید».
حبّ اهل بیت اساس ایمان است؛ رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود:
«أساس الإسلام حبّی و حبّ أهل بیتی،[۹]
اساس اسلام، دوستی من و اهل بیت من است»
و نیز فرمود:
«لکلّ شیء أساس، و أساس الإسلام حبّنا أهل البیت،[۱۰]
برای هر چیزی اساسی است و پایهٔ اسلام حبّ ما اهل بیت است».
حبّ اهل بیت (علیهم السّلام) عبادت است؛ رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود:
«حبّ آل محمّد یوما خیر من عبادة سنة، و من مات علیه دخل الجنّة،[۱۱]
یک روز دوستی آل محمّد، بهتر از یک سال عبادت است، و کسی که بر آن دوستی بمیرد داخل بهشت می شود».
دوستی اهل بیت (علیهم السّلام) نشانهٔ ایمان است؛ رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود:
«لا یؤمن عبد حتّی أکون أحبّ إلیه من نفسه، و أهلی أحبّ إلیه من أهله، و عترتی أحبّ إلیه من عترته، و ذاتی أحبّ إلیه من ذاته،[۱۲]
هیچ بنده ای ایمان کامل پیدا نمی کند، مگر در صورتی که من دوست داشتنی تر نزد او از خودش باشم، و نیز اهل بیتم از اهلش محبوب تر، و عترتم از عترتش دوست داشتنی تر و ذاتم از ذاتش محبوب تر باشد».
دوستی اهل بیت نشانه پاکی ولادت؛ پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) اشاره به علی (علیه السّلام) کرد و فرمود:
«أیّها الناس إمتحنوا أولادکم به حبّه، فإنّ علیّا لا یدعوا إلی ضلالة، و لا یبعد عن هدی، فمن أحبّه فهو منکم، و من أبغضه فلیس منکم،[۱۳]
ای مردم! اولاد خود را به دوستی علی امتحان نمایید، زیرا او شما را گمنام نمی کند و از هدایت دور نمی سازد.
پس هر یک از اولاد شما که علی را دوست بدارد از شماست، و هر کدام که او را دشمن بدارد از شما نیست».
منابع:
[۱]. ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت، ج ۱۱، ص ۲۷ ـ ۲۸، مادهٔ اهل، مفردات راغب مادهٔ اهل.
[۲]. حاکم نیشابوری، مستدرک علی الصحیحین، ج ۳، ص ۱۵۸، ح ۴۷۰۵.
[۳]. خطیب خوارزمی، موفق بن احمد، مقتل الامام حسین، قم، ج ۱، ص ۱۸۴.
[۴]. احمد بن حنبل، مسند، مصر، ج ۱، ص ۱۸.
[۵]. سیوطی، عبد الرحمن بن ابی بکر، در المنثور، قم، ج ۶، ص ۷. (ذیل آیهٔ مودّت).
[۶]. کنز العمال، ج ۱۶، ص ۴۵۶، ح ۴۵۴۰۹.
[۷]. علی بن ابی طالب، غرر الحکم، ج ۱، ص ۲۱۱، ح ۳۳۶۳.
[۸]. ترمذی، سنن، ج ۵، ص ۶۶۴، ح ۳۷۸۹.
[۹]. کنز العمال، ج ۱۲، ص ۱۰۵، ح ۳۴۲۰۶.
[۱۰]. برقی، احمد بن محمد، المحاسن، قم، دار الکتب الاسلامیه، ج ۱، ص ۲۴۷، ح ۴۶۱.
[۱۱]. شبلنجی، مؤمن بن حسن، نور الابصار، قم، الشریف الرضی، ص ۱۲۷.
[۱۲]. طبرانی، المعجم الکبیر، ج ۷، ص ۸۶، ح ۶۴۱۶.
[۱۳]. ترجمهٔ امام علی (علیه السّلام) از تاریخ دمشق، ج ۲، ص ۲۲۵، ح ۷۳۰.